Explore
Also Available in:

Καμηλοπαρδάλεις

Ψηλές … από Σχεδιασμό

από τον David Pitman
μεταφρασμένο από Vera Kavasilas

TN after ©iStockPhoto.cpm/paulbantonΜια καμηλοπάρδαλη

Η καμηλοπάρδαλη είναι ένα ζώο που σίγουρα στέκεται πιο ‘ψηλά’ από κάθε άλλο ζώο. Ένα ενήλικο αρσενικό μπορεί να φτάσει 3 μέτρα ύψος μέχρι τους ώμους του και με το λαιμό του να επεκτείνεται για άλλα 2.5 μέτρα. Τα μπροστινά του πόδια είναι περίπου 10% μακρύτερα από τα πίσω πόδια.

Υπάρχουν αρκετές γραφικές εικόνες της Αφρικής με ομάδες αυτών των θαυμάσιων πλασμάτων σε φόντο το πορτοκαλί χρώμα του ηλιοβασιλέματος. Οι μοναδικά ψηλοί λαιμοί τους και τα ‘ξυλοπόδαρα’ δίνουν την εντύπωση αργής κίνησης στο κομψό σχεδόν ανέμελο τρόπο βαδίσματός τους. Ωστόσο, μια ενήλική καμηλοπάρδαλη μπορεί να συναγωνιστεί τα περισσότερα άλλα ζώα με μέγιστη ταχύτητα που φτάνει περίπου 55 km/h.1

Η καμηλοπάρδαλη (Giraffa camelopardalis) είναι ένα αρτιοδάκτυλο δίχηλο ζώο (οπληφόρο). Είναι επίσης το μεγαλύτερο μηρυκαστικό στον κόσμο (ζώα τα οποία εν μέρει χωνεύουν τη τροφή τους και μετά την αναμασούν).2 Η καμηλοπάρδαλη ανήκει στην οικογένεια των Καμηλοπαρδαλίδων , μια ομάδα που περιέχει μόνο δύο ζώα— το άλλο είναι το Οκαπί. Αυτό είναι από μόνο του ένα παράξενο ζώο με κεφάλι σαν καμηλοπάρδαλη, με λωρίδες ζέβρας στα μπροστινά και πίσω πόδια και ένα σχέδιο σώματος σαν μεγάλη γαζέλα.

Η καμηλοπάρδαλη είναι περισσότερο από απλά ένα όμορφο και εντυπωσιακό ζώο στην όψη, έχοντας μια ολόκληρη σειρά ενδιαφέροντων χαρακτηριστικών σχεδιασμού. Αυτά κυρίως περιλαμβάνουν της στήριξη του θαυμάσιου λαιμού του ή σχετίζονται με αυτό. Ψηλή και δυνατή, αυτή η κατασκευή 225 κιλών επιτρέπει στη καμηλοπάρδαλη να φτάνει τα φύλλα δέντρων εκεί που άλλα ζώα μόνο στα όνειρά τους μπορούν να δουν.

Ωστόσο, παρά το εντυπωσιακό του μέγεθος, ο λαιμός της καμηλοπάρδαλης περιέχει μόνο εφτά αυχενικούς σπόνδυλους (αυχενικά οστά). Αυτά είναι όμοια με τα περισσότερα θηλαστικά— αλλά οι σπόνδυλοι της καμηλοπάρδαλης είναι βεβαίως μακρύτεροι (μέχρι 25 cm) και συνδέονται μεταξύ τους με διάρθρωση (μια κυρτή και μια κοίλη).3 Είναι η ίδια άρθρωση με αυτή που συνδέει το βραχίονα μας στον ώμο μας επιτρέποντας κίνηση 360 μοιρών. Οπότε, η σκελετική κατασκευή του λαιμού της καμηλοπάρδαλης παρουσιάζει μια τέλεια ισορροπία βάρους, ελαστικότητας και ανθεκτικότητας. Όντως, ο λαιμός της καμηλοπάρδαλης είναι τόσο ανθεκτικός, ώστε τα ενήλικα αρσενικά τα χρησιμοποιούν σαν ρόπαλα για να χτυπούν ο ένας τον άλλο ώστε να κερδίσουν τα θηλυκά.

Για περισσότερη στήριξη του λαιμού, οι σπόνδυλοι πάνω από τους ώμους έχουν μακριές κάθετες προεκτάσεις, οι οποίες επιτρέπουν μεγάλους συνδέσμους (ο αυχενικός σύνδεσμος, ο οποίος διατρέχει από το πίσω μέρος του κρανίου μέχρι τη βάση του κόκκυγα, αλλά είναι πιο παχύς λίγο πιο πάνω από τους ώμους). Αυτός ο σύνδεσμος βοηθά στην εξισορρόπηση του βάρους του κεφαλιού και του λαιμού της καμηλοπάρδαλης, δρώντας ως γιγαντιαίο λάστιχο που τραβάει τον λαιμό προς τα πίσω. Αυτό σημαίνει ότι πολύ λίγη μυϊκή ενέργεια είναι απαραίτητη για να κρατηθεί ψηλά το κεφάλι.

Έχοντας το κεφάλι σε ύψος 5.5 μέτρα στον αέρα μπορεί να παρέχει μια θαυμάσια θέα και άριστες επιλογές βόσκησης, αλλά προκαλεί πρόβλημα στο πώς να ανέβει το αίμα μέχρι πάνω. Όσο πιο ψηλά πρέπει να σπρωχθεί ένα υγρό μέσα σε σωλήνα αντίθετα από τη βαρύτητα, τόσο πιο δυνατή αντλία χρειάζεται. Είμαστε ευγνώμων, που ο Δημιουργός το γνώριζε αυτό και εξόπλισε τη καμηλοπάρδαλη με μια κατάλληλα μεγάλη καρδιά (μέχρι 60 cm μάκρος στα ενήλικα αρσενικά), η οποία παράγει πίεση διπλάσια από τους ανθρώπους ή άλλα μεγάλα θηλαστικά. Τα τοιχώματα των αρτηριών έχουν επιπλέον ελαστικότητα για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν αυτή την υψηλή πίεση κοντά στη καρδιά. Επιπλέον για να εμποδίσουν το αίμα να κυλίσει πολύ γρήγορα πίσω στο λαιμό, οι σφαγίτιδες φλέβες (φλέβες του αυχένα) του λαιμού εν μέρει συστέλλονται για να περιορίσουν την παλινδρόμηση της ροής του αίματος.4

Τώρα, αυτά είναι όλα καλά όταν η καμηλοπάρδαλη περπατάει με το κεφάλι της σηκωμένο, αλλά τι γίνεται όταν θέλει να πιεί νερό; Όταν χαμηλώνει τι κεφάλι της , όλη η υψηλή πίεση του αίματος θα έρεε προς τα κάτω (υποβοηθούμενη από τη βαρύτητα) και θα έσπαγε τα λεπτά αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου και των ματιών —εάν δεν υπήρχαν αυτές οι σειρές έξυπνων μηχανισμών να δουλεύουν με συγχρονισμό. Όταν χαμηλώνει το κεφάλι, ειδικές αρτηριακές αναστομώσεις που προμηθεύουν το κεφάλι με αίμα περιορίζουν τη ροή αίματος στον εγκέφαλο, και την εκτρέπουν σε ένα δίκτυο μικρών αιμοφόρων αγγείων (το rete mirabile ή ‘θαυμαστό δίκτυο’). Αυτό το δίκτυο αγγείων κοντά στον εγκέφαλο, διαστέλλεται λίγο για να διευκολύνει την αυξημένη αρτηριακή πίεση. Οι βαλβίδες στις σφαγίτιδες φλέβες (φλέβες του αυχένα) επίσης, αποτρέπουν την παλινδρόμηση του αίματος όταν χαμηλώνει το κεφάλι.

Όλα αυτά ελέγχονται από μια πολύπλοκη σειρά μηχανισμών τα οποία συνεχώς ρυθμίζουν την αρτηριακή πίεση και κάνει όσες προσαρμογές είναι αναγκαίες ώστε να διατηρείται η σωστή πίεση σε όλες τις καταστάσεις. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα κι όταν η καμηλοπάρδαλη σηκώσει γρήγορα το κεφάλι της καθώς πίνει νερό (ίσως αντιδρώντας στην εικόνα κάποιου κοντινού λιονταριού), η σωστή κυκλοφορία του αίματος διατηρείται στον εγκέφαλο, ώστε η καμηλοπάρδαλη να μην λιποθυμά (πιθανότατα προς απογοήτευση του λιονταριού—μια καμηλοπάρδαλη μπορεί να σκοτώσει ένα λιοντάρι με τη δυνατή κλωτσιά της).

Βεβαίως, αυτή η υψηλή αρτηριακή πίεση, μαζί με το φαινόμενο της βαρύτητας σε ένα τόσο ψηλό σώμα θα ήταν επίσης ένα πρόβλημα για τα πόδια της καμηλοπάρδαλης. Το ζώο θα αιμορραγούσε άφθονα σε κάθε κόψιμο και θα υπήρχε σοβαρός κίνδυνος συγκέντρωσης αίματος στα κάτω άκρα. Για αντιμετωπιστεί αυτό, το δέρμα στα πόδια της καμηλοπάρδαλης είναι εξαιρετικά σκληρό και υπενδεδυμένο με ένα σφιχτό υμένα (περιτόναιο)5 για να αποτραπεί η συγκέντρωση αίματος (αυτό έχει μελετηθεί από τους επιστήμονες της NASA, οι οποίοι δημιούργησαν την ειδική ‘βαρυτική στολή’ που φοριέται από τους αστροναύτες ώστε να διατηρείται η σωστή κυκλοφορία του αίματος όταν βρίσκονται στο διάστημα6). Για να αποτραπεί η υπερβολική αιμορραγία, τα αιμοφόρα αγγεία στα πόδια της καμηλοπάρδαλης τρέχουν σε βάθος (μακριά από την επιφάνεια του δέρματος), και τα τριχοειδή αγγεία που φτάνουν στην επιφάνεια είναι πολύ στενά με το μέγεθος των κυττάρων τους να είναι το 1/3 του μεγέθους των δικών μας. Επιπλέον, αυτά τα μικρότερα κύτταρα επιτρέπουν γρηγορότερη απορρόφηση του οξυγόνου, βεβαιώνοντας μια σωστή κυκλοφορία του αίματος στα άκρα ενός τέτοιου μεγάλου ζώου.

Πολλοί έχουν αναρωτηθεί πώς απέκτησε η καμηλοπάρδαλη τέτοια ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά. Μερικοί προτείνουν ότι μπορούμε να αρχίσουμε με μια μη-καμηλοπάρδαλη και διαμέσου μικρών διαδοχικών αλλαγών να καταλήξουμε με μια καμηλοπάρδαλη. Ωστόσο, οι αποδείξεις απολιθωμάτων των καμηλοπαρδάλεων του παρελθόντος δείχνουν ότι ήταν αρκετά όμοιες με αυτές που βλέπουμε σήμερα στην Αφρική. Αποδείξεις απολιθωμάτων ενδιάμεσων μορφών ή ‘όχι-ακριβώς-καμηλοπαρδάλεωνν’ είναι ‘παντελώς ελλιπείς’.7 Συχνά συζητιέται ότι το επιλεκτικό πλεονέκτημα ενός μακρύ λαιμού είναι να φτάνει σε υψηλοτέρα φύλλα σε περιόδους ξηρασίας, αλλά αυτό δεν εξηγεί την επιβίωση των μωρών καμηλοπαρδάλεων (τα οποία δεν μπορούν να φτάσουν αυτή την τροφή). Και οι θηλυκές καμηλοπαρδάλεις θα είχαν ένα επιλεκτικό μειονέκτημα διότι είναι πιο κοντές. Επιπλέον, οι καμηλοπαρδάλεις περνούν ένα μεγάλο μέρος του χρόνου τους με ανοιχτά τα πόδια, βόσκοντας το χορτάρι ή χαμηλούς.8

Σε κάθε περίπτωση, η ιδέα ότι ο λαιμός ψήλωσε σταδιακά κατά τη διάρκεια διαδοχικών γενεών κάτω από περιβαλλοντικές/επιλεκτικές πιέσεις έχει αποδειχτεί πλέον περισσότερο περίπλοκη από ότι πιστευόταν παλαιότερα, με μια ολόκληρη συλλογή κατασκευών και συστημάτων που πρέπει να είναι στη θέση τους ώστε να βοηθηθεί ο μακρύς λαιμός. Πολλά από αυτά τα χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν και επηρεάζουν μέρη του σώματος τα οποία φαινομενικά δεν σχετίζονται με τον λαιμό, αλλά που παρ’ όλα αυτά είναι συνδεδεμένα διαμέσου των αναγκών για λειτουργία και στήριξη. Αυτό επεξηγεί το σημείο ότι ένας οργανισμός είναι μια λεπτομερώς ισορροπημένη συλλογή διασυνδεδεμένων (και συχνά αλληλοεξαρτώμενων), συστημάτων. Και ο Μοναδικός που μπορεί να πετύχει τέτοια λεπτή ισορροπία είναι η δημιουργική Ευφυΐα που το σχεδίασε από την αρχή.

Καμηλο … πετράδια

©iStockPhoto.cpm/sburelΜια καμηλοπάρδαλη

Το επιστημονικό όνομα της καμηλοπάρδαλης (Giraffa camelopardalis), είναι όμοιο με το παλαιότερο αγγλικό της όνομα camelopard. Αναφέρεται στα ακανόνιστα σχήματα χρώματος σε ανοιχτόχρωμο φόντο, τα οποία μοιάζουν με τις κηλίδες της λεοπάρδαλης και του προσώπου της που μοιάζει με αυτό της καμήλας.

Με τα μακριά τους πόδια οι καμηλοπαρδάλεις περπατούν κινώντας ταυτόχρονα και τα δύο πόδια από τη μια πλευρά του σώματος προς τα εμπρός— αυτό είναι γνωστό ως ‘βηματισμός’ (άλλα τετράποδα συνήθως περπατούν κινώντας ταυτόχρονα διαγωνίως τα αντίθετα άκρα προς τα εμπρός). Αυτό επιτρέπει μια πιο μακριά δρασκελιά, οπότε και λιγότερα βήματα καθώς και λιγότερη ενέργεια.

Τα ακανόνιστα καφέ σχήματα που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του σώματος είναι μοναδικά για κάθε καμηλοπάρδαλη, κάτι σαν τα δακτυλικά αποτυπώματα στους ανθρώπους. Συχνά πιστευόταν ότι χρησίμευα για καμουφλάζ, αλλά οι καμηλοπαρδάλεις δεν δείχνουν κανένα ενδιαφέρον στο να κρύβονται— αρκετά άσκοπο για ένα τέτοιο ψηλό πλάσμα έτσι κι αλλιώς. Αντίθετα, τα σχήματα χρησιμεύουν ως θερμικά παράθυρα για να ρυθμίζουν τη θερμοκρασία. Κάθε ένα από αυτά έχει ένα μεγάλο αιμοφόρο αγγείο γύρω από τις άκρες του. Κατευθύνοντας τη ροή του αίματος προς ή μακριά από τα μικρότερα αιμοφόρα αγγεία που διακλαδίζονται στο κέντρο, η καμηλοπάρδαλη μπορεί να εκπέμπει θερμότητα μακριά ή να τη συγκρατεί ανάλογα.

Αναφορές και σημειώσεις

  1. Estimates within the literature vary from 50–60 km/h (30–37 mph). Επιστροφή στο κείμενο.
  2. Giraffe—the facts: Taxonomy, evolution and scientific classification, www.giraffeconservation.org, acc. 6 July 2011. Επιστροφή στο κείμενο.
  3. Conger, C., If a giraffe’s neck has only seven vertebrae, how is it so flexible?, animals.howstuffworks.com/mammals/giraffe-neck.htm, acc. 5 July 2011. Επιστροφή στο κείμενο.
  4. Pedley, T., Giraffes’ Necks & Fluid Mechanics, www.abc.net.au/rn/science/ss/stories/s965413.htm, (transcript of broadcast 25 October 2003). Επιστροφή στο κείμενο.
  5. Fascia is a connective tissue that, in this instance, lies directly under the skin and serves as a means to flexibly bond the skin to the muscles underneath it. Επιστροφή στο κείμενο.
  6. Hofland, L., Giraffes … animals that stand out in a crowd, Creation 18(4):10–13, 1996; creation.com/giraffe. Επιστροφή στο κείμενο.
  7. Lönnig, W.-E., The Evolution of the Long-Necked Giraffe (Giraffa camelopardalis L.) what Do We Really Know? (Part 1), www.weloennig.de/Giraffe.pdf, 30 March 2006. Επιστροφή στο κείμενο.
  8. Dagg, A and Foster J., The Giraffe: Its Biology, Behavior, and Ecology, Robert E. Krieger Publishing Company. Malabar, Florida, 1982. Επιστροφή στο κείμενο.