Jak działają metody datowania

Autor Tas Walker
tłumacz Andrew Ostapowicz

Kierując się do studentów użyłem menzurki, aby zilustrować, jak działa naukowe datowanie. Moja ilustracja pokazywała kran kapiący do cylindra miarowego. Był wyraźnie oznakowany, by moi słuchacze mogli widzieć, że zawiera dokładnie 300 ml wody. Ilustracja także podawała, że woda kapała 50 ml na godzinę.

Zapytałem – jak długo woda kapała do menzurki?

Natychmiast ktoś zawołał – sześć godzin!

– Dobrze. Jak do tego doszedłeś?

– Przez podzielenie ilości wody (300 ml) przez szybkość (50 ml na godzinę).

– Świetnie – powiedziałem – widzicie, jak łatwo obliczyć wiek czegoś metodą naukową. Każda metoda naukowego datowania używana przez naukowców, działa dokładnie w ten sposób. Chodzi o zmierzenie czegoś zmieniającego się w czasie.

Studenci zrelaksowali się, gdy zrozumieli, że naukowe datowanie nie jest zbyt trudne. Wtedy zaskoczyłem ich: – Problem jest w tym, że odpowiedź ‘sześć godzin’ jest błędna.

Wyglądali na zaskoczonych i niedowierzających.

– Ja sam urządziłem ten eksperyment i mogę wam powiedzieć, że woda kapała tylko przez jedną godzinę. Czy możecie powiedzieć, co się stało?

stockxpert

Gdy się uspokoili, ktoś zawołał – Może kran przedtem kapał szybciej?

– Być może – odpowiedziałem.

– Menzurka była prawie pełna, zanim zaczęło kapać.

– Możliwe. Ale czy widzicie co teraz robicie? – zapytałem. – Żeby obliczyć czas zrobiliście pewne założenia, co do przeszłości. Założyliście, że kran zawsze kapał z tą samą szybkością 50 ml na godzinę, i że cylinder na początku był pusty. Opierając się na tych założeniach obliczyliście czas jako 6 godzin.

Potaknęli.

– Byliście całkowicie zgodni z tą odpowiedzią. Nikt nie protestował. – znowu potaknęli.

– A gdy podałem wam właściwą odpowiedź, czy wiecie, co zrobiliście? Szybko zmieniliście wasze założenia o przeszłości, aby zgodzić się z tym, co wam powiedziałem.

Każdy naukowiec musi wpierw poczynić założenia o przeszłości, zanim może obliczać wiek czegokolwiek. Jeśli rezultat wydaje się słuszny, przyjmie go z zadowoleniem. Ale jeśli nie zgadza się z inną informacją to musi zmienić swe założenia, tak żeby jego odpowiedź była zgodna.

Nieważne jest, czy obliczony wiek jest zbyt stary lub zbyt młody. Zawsze jest wiele założeń, które można przyjąć, żeby otrzymać zgodną odpowiedź.

Nagle światełka się zapaliły. Moi studenci zobaczyli, skrótowo, sposób działania metod datowania.¹ Naukowe datowanie nie jest sposobem mierzenia, ale sposobem myślenia.

Jak to działa w praktyce

Warstwa wulkanicznego popiołu we Wschodniej Afryce, zwana tufem KBS, stała się sławna z powodu ludzkich szczątków znalezionych w pobliżu.¹

Fitch i Miller byli pierwszymi, którzy dokonali datowania. Użyli metody potasowo-argonowej. Ich rezultat 212–230 milionów lat nie zgadzał się z wiekiem pobliskich skamielin (słonia, świni, małpy i narzędzi), odrzucili więc tę datę. Oświadczyli, że ich próbka była zanieczyszczona zbytnim argonem.²

Używając nowych próbek skalenia i pumeksu otrzymali ‘spolegliwą datę’ 2.61 milionów lat, która się ładnie zgadzała.

Później data ta została potwierdzona przez dwie inne metody datowania (paleomagnetyzm i tory rozszczepienia) i została powszechnie przyjęta.

Później Richard Leakey znalazł czaszkę (nazwaną KNM-ER 1470) poniżej warstwy tufu KBS, czaszkę, która wyglądała o wiele zbyt nowoczesna, by mogła mieć 3 miliony lat.

Tak więc Curtis i inni przedatowali tuf KBS używając wybrane próbki pumeksu i skalenia i otrzymali wiek 1.82 miliona lat. Ta nowa data zgadzała się z wyglądem czaszki.³

Badania innych naukowców używających paleomagnetyzmu i torów rozszczepienia potwierdziły tę późniejszą datę.

Tak więc w r. 1980 nowa data tufu KBS została zdumiewająco zgodnie i ogólnie przyjęta.

Ilustruje to że, przeciwnie do popularnego poglądu, metody datowania nie są podstawowym sposobem określania wieku. Metody datowania nie prowadzą, ale idą w ślad. Ich rezultaty są zawsze ‘interpretowane” tak, by zgadzały się z innym czynnikami, jak ewolucyjna interpretacja geologii i skamielin.

Przypisy

1. Po więcej informacji zob. (ang.) Lubenow, M.L., The pigs took it all, Creation 17(3):36–38, 1995; creation.com/pigstook.
2. Fitch, F.J. and Miller, J.A., Radioisotopic age determinations of Lake Rudolf artifact site, Nature 226(5242):226–228, 1970.
3. Curtis, G.H., et al., Age of KBS Tuff in Koobi Fora Formation, East Rudolf, Kenya, Nature 258:395–398, 4 December 1975