Dziobak

Dla ewolucjonistów wciąż więcej pytań niż odpowiedzi

Autor Paula Weston
przekład Anna Filipek (ziarnoprawdy.pl)

Wyobraźcie sobie podekscytowa­ne spojrzenia wymieniane przez paleontologów, gdyby odkryli skamielinę wyglądającą jak ssak, posiadającą jednak również cechy ptaka i gada. Natych­miastową reakcją byłoby prawdopodobnie ogłoszenie, że oto tutaj znaleziono stworzenie, które dostarczyło brakującego ogniwa w łańcu­chu ewolucji pomiędzy ssakami i ich niessako­watymi przodkami.

Taka mogłaby być konkluzja, gdyby dzisiaj znaleziono skamielinę dziobaka, bez żyjących przykładów wskazujących na coś innego.

Czy wiesz, że dziobaki:

• osiągają długość ciała 30-80 cm, a wagę około 1-10 kg;
• żywią się głównie larwami owadów, małymi skorupiakami, kijankami oraz innymi wodnymi zwie­rzątkami, i rodzą małe raz do roku;
• w środowisku sztucznym, mają niesamowity apetyt, zdolne zjeść równowartość połowy lub więcej ich ciężaru ciała w jednym dniu; mają zęby w młodości, które później wypadają, zanim zwierzę osiągnie dojrzały wiek; wówczas zęby zostają zastąpione rogowatymi poduszeczkami;
• posturą przypominają gady, szczególnie jaszczurki;
• nie mają uszu zewnętrznych;
• posiadają kieszenie policzkowe, w których magazynowane jest pożywienie do czasu, kiedy będzie przeżute;
• błony na tylnych łapach sięgają podstawy pazurów, a na przednich łapach wystają poza pazury, czy­niąc tym samym, dodatkowo, dłuższe wiosła do pływania;
• samce posiadają ostrą, ruchomą, rogowatą, trującą „ostrogę” po wewnętrznej stronie każdej tylniej kończyny, blisko pięty. Ma ona około 15 mm długości. Wydaje się, że używana jest ona w rozwiązywaniu kłótni terytorialnych pomiędzy samcami, podczas sezonu godowego (chociaż nikt tego nie potwierdził na pewno).
• Wszystkie informacje w tym przedziale zaczerpnięto z „Encyclopaedia Britannica”, wydanie 15, 23:353–355, 1992.

Dziobak wprawiał w zakłopotanie naukow­ców, od czasu jego odkrycia przez Europej­czyków w późnych latach XVIII wieku. Oto stworzenie, które posiada futrzaste ciało – jak większość ssaków, płetwiaste stopy i dziób – jak kaczka, a młode wykluwają się z jaj, ale ssą mleko matki.

Kiedy pierwszy okaz dziobaka dotarł w 1799 r. do Anglii (był martwy), uważano go za żart, za „dowcip uczyniony społeczności naukowej przez jakiegoś kolonialnego dowcipnisia”.¹ Eksperci owych czasów nie mogli pogodzić faktu, że ssak z dziobem kaczki i błoniastymi stopami, i pazurami oraz ogonem jak bóbr, może naprawdę istnieć. Jeden z zoologów, pe­wien, że nie był to oryginał, próbował oderwać „dziób kaczki” od głowy zwierzęcia; do dziś można oglądać znaki po jego nożycach na ory­ginalnym okazie, znajdującym się w Londyń­skim Muzeum Historii Przyrody.

W końcu uznano zwierzę za oryginał, ale upłynęło kolejne 90 długich i pracowitych lat poszukiwań i doświadczeń, zanim naukowcy posiedli lepsze zrozumienie, co do złożoności cech tego gatunku.

Dziobak oraz kolczatka [Echidna] (znalezio­no żyjący gatunek tylko w Australii) są jedyny­mi znanymi stekowcami – ssakami, które skła­dają jaja, podobnie jak gady, i karmią piersią swoje młode. Chociaż jednak karmią piersią – nie są one jak inne ssaki; mleko nie jest pro­dukowane przez sutki, lecz najwyraźniej jest wysysane ze skóry, przez kanaliki gruczołów sutkowych.²

W swoim naturalnym środowisku – jezio­rach i strumieniach we wschodniej Australii i Tasmanii – dziobak odkrywa cudowny wa­chlarz swoich cech. Używa pazurów do rycia, a błoniastych stóp do pływania (błona, która wystaje poza pazury, jest złożona pod palcami, kiedy dziobak jest na lądzie), a jego szeroki, płaski ogon pomaga w nurkowaniu.² Drobne futro rośnie gęsto – na każdy milimetr kwadra­towy skóry przypada do 900 włosków, posiada dwie warstwy – wełniste podszycie i błyszczące dłuższe włoski, które podczas nurkowania nie przepuszczają wody na dużej części ciała dzio­baka.³

Dziobak często pływa pod powierzchnią wody, z wystającą powyżej poziomu wody zaledwie górną częścią pyska i małą częścią głowy. Kiedy się zanurza, istniejące fałdy skó­ry zamykają się na jego oczach i uszach.² Jego kaczkowaty dziób jest w rzeczywistości wrażli­wym pyskiem, który pozwala dziobakowi znaj­dywać drobne smakołyki na ciemnych dnach jezior i rzek oraz pod skałami – używa do tego wysoce rozwiniętych elektro-receptorów.

Przez ponad 100 lat rozbrzmiewała zażarta dyskusja w społeczności naukowców odno­śnie różnych cech dziobaka, tłumiona tylko na krótko i z rzadka przez nowe odkrycia (takie jak dowód w 1884, że osobnik ten składał jaja, a nie rodził swoich młodych).⁴

Szczególnym zainteresowaniem darzono po­chodzenie dziobaka. Encyclopedia Britannica mówi, że „mało wiadomo na temat ich przod­ków” oraz: „większość naukowców wierzy, że rząd stekowców pochodzi z linii ssakopodob­nych gadów, różnych od tych, które dają po­czątek innym ssakom. Jest bardzo możliwe, że stekowce mogą przedstawiać cechy anatomicz­ne i rozwojowe, które charakteryzują najwcze­śniejsze ssaki”.⁵

Naukowcy na początku uważali dziobaka za prymitywny okaz, jednak wtedy odkryli niesa­mowicie złożone techniki elektrolokacji, które stosuje zwierzę do wykrycia jedzenia. Dla ewo­lucjonistów oznaczało to „wysoce ewoluowane zwierzę, a nie prymitywne przejście z gadów do ssaków”.⁶

Uważano, że dziobak, razem ze swoim ko­legą stekowcem - kolczatką, uchodził za okaz ewolucji powstały w izolacji, kiedy masy lądu, dzisiaj znanego jako Australia (Gondwana), oderwały się od innych kontynentów, rzekomo 225 milionów lat temu.⁷ Ta hipoteza – ewolu­cji w izolacji – zgadzała się z teorią Darwina, na którego sympatię dla ewolucji mogły wpłynąć jego wcześniejsze studia nad dziobakiem, pod­czas podróży statkiem The Beagle.⁸

Jednakże odkrycie w latach dziewięćdziesią­tych XX wieku trzech zębów dziobaka w Po­łudniowej Ameryce – prawie identycznych jak zęby dziobaka-skamieliny znalezione w Austra­lii – przewróciło tę teorię do góry nogami.⁹ (Uważano kiedyś, że również torbacze za­mieszkiwały wyłącznie Australię, lecz ich skamieliny mogą być teraz znajdowane na każdym kontynencie). Dorosłe dziobaki nie mają zębów, ale odkrycie skamieliny dziobaka w Australii potwierdziło, że ich przodkowie mieli zęby, które były unikalne i inne od tych u pozostałych ssaków.¹⁰

W rzeczywistości nie ma nic w dowodach skamieniałości, co wskazywałoby na to, że dziobak był kiedykolwiek czymś innym niż dziobakiem. Nie jest to żadna żywa „przejścio­wa” forma. Jest to naprawdę unikalne stworze­nie, w dodatku wprawiające w osłupienie tych, którzy upierają się przy wpasowaniu go w drze­wo ewolucji.

Elektro-receptory

Jedną z najbardziej niesamowitych cech dziobaka jest jego dziób, który posiada drobne receptory nerwowe, pozwalające mu odbierać fale elektryczne wysyłane przez krewetki czy inną zdobycz.

Dla dziobaka jest to szczególnie ważne, po­nieważ poluje na pożywienie blisko ciemne­go dna jezior i rzek – i robi to z zamkniętymi oczami.

Kiedyś uważano, że zwierzę „chodzi po omacku” na dnie, jednak ono uważnie poluje na zagrzebaną w mule, czasami pod skałkami, zdobycz. Ulubionym pożywieniem dzioba­ka jest krewetka słodkowodna. Stworzonko to generuje pole elektryczne przez uderzanie ogonkiem, które to pole dziobak może wy­czuć z odległości 10 cm.¹

Innym stworzeniem używającym elektro -recepcji jest słodkowodna ryba o pyszczku w kształcie wiosła. Jej słabe oczy nie są wielką pomocą, kiedy szuka swojego pożywienia – malutkiej pchły wodnej.

Naukowcy odkryli, że pyszczek tej ryby po­siada tysiące maleńkich porów, które działają jak elektro-receptory. Owe pory wychodzą z wiosłowatego pyska u góry głowy i pokryw skrzeli, zajmując prawie połowę powierzchni skóry ryby.²

Ryba wiosłowatogłowa oraz dziobak mają miejsce w katalogu zwierząt wodnych, wypo­sażonych w elektro-zmysł. Jednakże system dziobaka nieco się różni, w tym sensie, że bodźce elektryczne pobudzają bezpośrednio włókna nerwowe, a nie przez wykorzystanie pośrednika chemicznego, jak to jest u niektó­rych ryb morskich i słodkowodnych.

Innymi słowy, istnieją dwa oddzielne i różne systemy elektro-zmysłów, o których wie społeczność naukowa. Możliwość wy­tworzenia dwóch tak skutecznych systemów przez ewolucję wymaga ogromnej ilości wiary w ślepe mutacje (genetyczne błędy) osobni­ków wyróżnionych przez selekcję.

Przypisy

1. Moyal, A., Platypus, Allen and Unwin, New South Wales, Au­stralia, str. 189, 2001.
2. Missouri Conservationist, str. 17 styczeń, 2001.