Explore
Also Available in:
Ju lutemi vini re:
Ky artikull mund të mos jetë i përshtatshëm për lexuesit më të vegjël.

Përdhunimi dhe Evolucioni

Evolucioni tregon fytyrën e vërtetë

Përmbledhje

Nuk kërkojmë shpeshherë të ribotojmë një artikull i cili është botuar më parë gjetkë, por ky është i jashtëzakonshëm. Këtu John Lofton, një i krishterë, interviston Craig Palmer, i cili bashkë me Randy Thornhill është një nga dy autorët akademikë evolucionistë të librit A Natural History of Rape: Biological Bases of Sexual Coercion [Historia Natyrore e Përdhunimit: Bazat Biologjike të Forcimit Seksual] (boton: MIT Press). Ky libër arsyeton që përdhunimi është i parashikueshëm gjoja në bazë të trashëgimisë sonë evolucionare. Shumë evolucionistë të tjerë kanë sulmuar tezën e librit; kjo intervistë nënvizon në mënyrë të shkëlqyer kontradiktën midis evolucionit dhe idesë së vlerave morale në shoqëri. Nuk e njohim intervistuesin, por e rekomandojmë për gatishmërinë e tij pa drojë t’ia paraqesë të vërtetën një jobesimtari, ndonëse në mënyrë plot mençuri dhe dituri.


John Lofton: Kështu pra, si do të përmblidhnit çfarë po thotë libri juaj?

upset
Craig Palmer: Duket qartë që përdhunimi ka njëfarë baze evolucionare, ashtu siç kanë dhe të gjitha anët e gjallesave. Në këtë libër ne veçojmë dy arsye specifike evolucionare të besueshme përse ne jemi një specie ku ndodh përdhunimi. Njëra arsye është thjesht nënprodukt i diferencave të evoluara midis seksualiteteve të meshkujve dhe femrave. Tjetra thotë që përdhunimi është një adaptim. Mund të ketë ndodhur seleksionimi i favorshëm për meshkujt të cilët përdhunuan nën rrethana të caktuara në të kaluarën. Prandaj trurët meshkuj mund të kenë aspekte të projektuara veçanërisht për përdhunim nën disa kushte.

Ç’do të thonë arsye evolucionare?

Një arsye evolucionare njihet edhe si niveli përfundimtar i shpjegimit. Në fakt është çështja “Përse jemi siç jemi?”

Edhe përgjigjja evolucionare ka të bëjë me ato forca seleksionuese të cilat favorizuan ato karakteristika në qindra-mijëra breza të kaluar, me të cilat ngelemi ne sot.

Kështu pra, nëse meshkujt përdhunojnë për arsye evolucionare, del që nuk qenkan përgjegjës për përdhunimin?

Oh, absolutisht jo. S’është…

Si vallë mund të mbanin përgjegjësi? Kujt t’i mbanin?

Më falni?

Cilës gjëje do t’i mbante përgjegjësi njeriu evolucionar? Kujt?

Çështja e shkaktësisë ndryshon nga çështja e përgjegjësisë. Më lejoni ta kthej çështjen kështu, që shpjegimi tipik thotë që kultura i shtyn burrat të përdhunojnë. Atëherë pse nuk thonë njerëzit, “Oh, domethënë njeriu në fjalë nuk mund të mbajë përgjegjësi sepse fajin e ka kultura, pra diçka tjetër që e shtyu [të përdhunonte].”

Presupozoj që besoni që përdhunimi është gabim dhe duhet të quhet krim.

Absolutisht po.

Por nëse evoluam, si mund të ketë gjëra të drejta ose të gabuara?

Kjo është një pyetje shumë me vend. Por duhet t’i shmangeni gabimit logjik natyralist. Ajo çka favorizon seleksionimi natyror nuk ka më të ngjarë të cilësohet si e mirë apo e keqe thjesht nga fakti që u favorizua. Nuk mund të presupozosh thjesht që nëse diçka është e natyrshme, e favorizuar nga evolucioni, atëherë del se është e mirë. Ky është gabimi logjik natyralist.

Po ju jeni evolucionist natyralist apo jo?

Këtë shprehje nuk e kam dëgjuar asnjëherë.

D.m.th., ose besoni që Zoti shkaktoi evolucionin, dhe kështu njerëzit u krijuan, ose besoni që gjithçka ndodhi vetëm sipas natyrës.

Oh, oh. Atëherë i përballuar me këto dy opcione, besoj se jam evolucionist natyralist.

Atëherë po jua përsëris pyetjen time: Nga mbijnë e drejta dhe e gabuara në një botë krejt natyraliste ku ngjarjet ndodhin thjesht vetiu?

Nuk mbijnë nga ato gjëra që u seleksionuan. Do të sugjeroja që dalin kur shohim pasojat; jo shkaqet e sjelljes, pavarësisht nëse ka evoluar apo jo, por pasojat. Pastaj je i lirë të zgjedhësh se cilat pasoja janë të dëshirueshme dhe të mira dhe duhen inkurajuar, dhe cilat pasoja janë të këqija dhe duhen parandaluar.

Mirëpo le të nxjerrim muhabetin jashtë fushës abstrakte. Unë po ju flas, Dr Palmer. Ju thoni që përdhunimi është i gabuar dhe duhet të jetë i paligjshëm, apo jo?

Absolutisht.

Po sikur të mos kishte ligje kundër përdhunimit, pse do të thoshit që ai duhet të nxirret jashtë ligjit? Pse besoni se është gabim? Sipas cilit standard është përdhunimi gabim?

Sepse shkakton shumë vuajtje njerëzore.

Por ky na qenka argument në rreth. Pse është gabim të shkaktosh vuajtje njerëzore? Sipas kritereve natyraliste dhe evolucionare, ç’është një qenie njerëzore, kaq e çmuar saqë nuk duhet t’i shkaktosh vuajtje? Duke qenë se ju besoni se njerëzit janë rastësira, se thjesht ndodhën dhe u bënë.

Me këtë jam dakord.

Atëherë, pse vallë do të ishte gabim t’u shkaktoje vuajtje njerëzve nëse ata thjesht u bënë vetë rastësisht?

Jemi të lirë t’i cilësojmë gabim ato gjëra që i cilësojmë gabim. Më lejoni t’ju pyes: A jeni krijimbesues?

Jam i krishterë i cili beson tek Bibla.

Ahhhh, e marr vesh.

A jeni i krishterë?

Jo. U rrita si i krishterë, në kishën kongregacionale. Sot jam agnostik. Nuk kam aspak evidencë që Perëndia nuk ekziston.

Arsyeja përse meshkujt përdhunojnë është Mëkati Origjinal [i Adamit]. Ky shpjegon shumë kollaj përdhunimin. Por meqë jeni jobesimtar, nuk keni asnjë shpjegim të mirëfilltë pse përdhunimi është gabim.

Nuk ju pëlqen përgjigjja ime për vuajtjen njerëzore?

Siç thashë, ky është argument në rreth sepse nuk shpjegoni përse është gabim të shkaktosh vuajtje njerëzore. Unë si i krishterë që beson Biblën, them që përdhunimi është gabim dhe njerëzit nuk duhet të detyrohen të vuajnë, sepse Perëndia thotë që ky është gabim. Ai thotë që përdhunimi është krim që meriton dënim me vdekje. Edhe është gabim t’i bësh njerëzit të vuajnë sepse jemi bërë sipas shëmbëlltyrës së Perëndisë. Por ju nuk mund të thoni asnjërën nga këto gjëra.

Kjo është e saktë. Nuk po e jap atë arsyen përfundimtare. Keni të drejtë, absolutisht.

Megjithatë, ende insistoni që përdhunimi është gabim. Por nga do të vinin e drejta dhe e gabuara në një botë evolucionare ku gjërat ndodhin rastësisht? A nuk lind këtu një problem duke u nisur nga këndvështrimi juaj?

Në fakt mendoj që në thelb ju po thoni të vërtetën. Mua më pëlqen disi pikëpamja që kemi vullnet të lirë për të vendosur çka është e drejtë ose e gabuar dhe nuk kemi nevojë të ndjekim disa shkrime të shenjta.

Por nëse kemi këtë vullnet të lirë kjo do të thotë që secili prej nesh mund të vendosë vetë nëse përdhunimi është i drejtë ose i gabuar. Një përdhunues mund të vendosë që përdhunimi është në rregull për veten. Edhe një viktimë përdhunimi mund të vendosë që përdhunimi nuk është në rregull për veten. Nëse e gjithë kjo është e vërtetë, atëherë në lidhje me përdhunim nuk ka të drejtë ose të gabuar. Vetëm opinione të ndryshme.

Por keni demokraci dhe ligje-

Mirëpo ju po thoni që individët vendosin sipas vullnetit të vet të lirë nëse përdhunimi është i drejtë ose i gabuar.

Një individ mund të vendosë nëse p.sh. kanibalizmi është në rregull. Por të tjerët kanë të drejtë të mos bien dakord me të dhe të nxjerrin ligje dhe të votojnë me qëllim që njerëzit të mos veprojnë sipas kanibalizmit.

Por pikëpamja juaj për vullnetin e lirë, ku secili vendos vetë se ç’është e drejtë ose e gabuar, do’të thotë sipas përkufizimit të saj që nuk ka asnjë argument absolut dhe mbizotërues kundër përdhunimit e as kundër asgjëje tjetër.

Keni edhe sundimin e maxhorancës në ligj edhe ky figuron në këtë punë.

Aspak. Ligji nuk i detyron individët në të gjitha rastet. Në fakt, ajo që sapo thatë është thjesht një opinion tjetër që unë mund ta pranoj ose ta hedh poshtë sipas vullnetit tim të lirë, siç e cilësoni. A besoni vërtet që përdhunuesit respektojnë sundimin e maxhorancës?

Epo, ndoshta nëse dinë që maxhoranca ka nxjerrë në fuqi ligje që do t’i fusin në burg për gjithë jetën.
Po ja, problemi që keni është që mënyra se si arsyetoni–e cila është e vetmja mënyrë për ju si evolucionist natyralist–është që gjithsecili vendos vetë se ç’është e drejtë ose e gabuar, sipas vullnetit të vet të lirë–gjë që nuk e ka por kujton se ka. Edhe kjo do të thotë që nuk ka të drejtë ose të gabuar, dhe gjithsecili shpik fenë e vet, të drejtën dhe të gabuarën e vet. Dhe pikërisht kjo është situata që kemi sot në shoqëri, gjë që shpjegon pse kemi kaos moral! Në fakt, pikërisht për këtë gjë flet Perëndia tek libri i Gjyqtarëve në Dhiatën e Vjetër–një kohë në historinë e Izraelit kur edhe ata kanë ngelur në kaos sepse “secili bënte atë që i dukej e drejtë në sytë e tij” (Gjyqtarët 21:25).
Shumë interesante.

Ashtu është. Por ju lutem, më tregoni këtë. Pikëpamja juaj tani ka disa breza që është mësuar në shkollat tona shtetërore. Fëmijët kanë mësuar evolucionin, pra që janë kafshë që evoluan nga kafshë më të ulta. Si thua që kjo po punon? Them që nuk punon.

Fotografi nga Joy Luke Rape statistics
Me këtë jam plotësisht dakord me ju. Absolutisht.
Atëherë, pse kjo nuk e tund besimin që keni? Nëse mund të thoni me ndershmëri që mësimi i pikëpamjes suaj nuk punon, pse nuk tundet pikëpamja juaj?
Ndoshta kjo ka për t’ju habitur, por në fakt mendoj që besimi fetar ndikon për të mirën tek njerëzit sepse është mënyra se si brezat kanë transmetuar kodet morale, njëri pas tjetrit.

Por nuk e kam fjalën për ‘fenë’. Nuk jam ithtar feje. Nuk besoj se ‘feja’ shpëton ndokënd. ‘Feja’ është diçka që njerëzit lavdërojnë duke llomotitur kur nuk dinë se për çfarë flasin. ‘Feja’ nuk është detyrimisht as e mirë as e keqe. Varet nëse ke fjalën për një fe të vërtetë ose false.

Ahh.

Por përsëri, pse kapeni pas një pikëpamjeje që ju vetë pranoni se nuk ka punuar kur u është mësuar fëmijëve tanë në shkollat shtetërore? A çani kokën nëse realiteti përgënjeshtron besimin tuaj?

A është e mundur që pikëpamja ime se si u bënë gjallesat, a do të ishte e logjikshme–e mundur–që ajo që besoj është e vërtetë e megjithatë mësimi i kësaj të vërtete sjell pasoja shoqërore të cilat do të cilësonim si të këqija? Them se kjo është e mundur. Si dhe që pikëpamja juaj–ndonëse e pasaktë–mund të sjellë pasoja më të mira nëse mësohet? Them se kjo është e mundur.
(Duke qeshur) O ç’na gjeti. Një nga gjërat që kam shkruar në CV-në time është që falënderoj Zotin që nuk vazhdova kurrë asnjë kolegj–ja përse qenkam dhe kaq i zgjuar.
Mirëpo, jo, pikëpamja juaj nuk është e mundur sepse bie në kundërshtim me Fjalën e Perëndisë. Pikëpamja juaj është anashkalim interesant në përpjekje për t’ju nxjerrë nga qoshja ku jeni kapur ngushtë. Prapë, nuk është e mundur.
Pasojat e të mësuarit pikëpamjen tuaj janë të këqija sepse ajo që besoni është e keqe, është e rreme! Por nëse besoni vërtet që pikëpamja juaj, kur mësohet, sjell pasoja të këqija, ku do të dilni me këtë? Madje çfarë duhet të mësohet në shkollë?
Besoj se ka disa anë të mësimeve fetare që sjellin pasoja të mrekullueshme shoqërore e sidomos shtytja e moralit dhe vetëpërmbajtjes që vërtet shoqëron fenë dhe–

Po e përsëris, ju lutem harroni ‘fenë’. Nuk jam ithtar feje. Po e mbroj krishterimin.

Mirë. Dakord, sigurisht që e gjithë kjo vjen bashkë me krishterimin. Kam shkruar një kumtesë, pa e botuar asnjëherë, ku arsyetoj që të gjitha llojet e krimeve seksuale shtohen kur feja dhe traditat e moralshme në përgjithësi prishen.

E keni fjalën për krishterimin meqë nuk ka ‘tradita të moralshme në përgjithësi’. Arsyeja përse jam kaq i ndjeshëm për këtë është që Perëndia, Zoti Jezu Krisht, meriton lavdinë për të gjitha gjërat e mira që ndodhin. Dhe ne ia vjedhim këtë lavdi kur flasim për ‘traditat e moralshme në përgjithësi’.

Epo mirë. Jam dakord që ekziston një lidhje statistikore midis traditave të fuqishme të krishtera dhe uljes së të gjitha llojeve krimesh, ndoshta veçanërisht atyre seksuale. Edhe jam dakord që në shoqërinë tonë, kemi parë dobësimin e traditave të krishtera.

Qenkeni zoti i nëntheksimit.

Si dhe që (dobësimi i krishterimit) është një faktor përgjegjës për shtimin e përdhunimeve dhe krimeve seksuale dhe të dhunës dhe vrasjes në shkollat tona, gjë që keni përmendur. Kështu, ndoshta ka një pikë të vogël marrëveshje këtu.

Sidoqoftë, duke u nisur prej kësaj, ku ngeleni ju dhe ku ngelet ajo që besoni? Nëse rendi ateo-humanist po rrëzohet nëpër botë–dhe vërtet po rrëzohet–ku ngeleni ju kur pranoni që kjo pikëpamje sjell pasoja të këqija kur mësohet? Edhe cilat janë këto pasoja të këqija të mësimit të evolucionit natyralist?

Rëndësi ka ajo nëse dobitë e të mësuarit këtë gjë janë më të mëdha sesa kostoja. Pikëpamja ime mund të shtojë njohuri, mund të përftojë parashikime të cilat mund të vihen në provë, dhe flakim ato që nuk plotësohen dhe mbajmë ato që mund të shtojnë njohuri. Ana negative është që pikëpamja ime ka prirje të pakësojë–ju do të thoshit se duhet patjetër të pakësojë–rolin e besimit fetar. Në fakt besoj që feja me të vërtetë i bën njerëzit më bashkëpunëtorë, më të vetëpërmbajtur, më zemërmirë, altruistë….

Po ja ku dolëm prapë tek ‘feja’.

Dakord, krishterimi, më falni. Unë jam antropolog dhe jam mësuar të flas me këto kategori. Do mundohem të flas vetëm për krishterimin. [Pikëpamja ime] largon njerëzit nga krishterimi. Të krishterët janë më zemërmirë, më altruistë, më gati të sakrifikojnë veten për dikë tjetër, më gati të përmbajnë veten për dikë tjetër sesa njerëzit që nuk ndjekin–do të thoshja çfarëdolloj feje–veç evolucionit. Kështu, duhet të zgjedhësh dhe mua më është dashur të zgjidhja. Cilat janë dobitë e njohurive të shtuara krahasuar me koston e humbjes së kësaj sjelljeje, ta themi sjelljes së krishterë?

Është interesante që në fakt në shkollën pasuniversitare kam nisur një bashkëbisedim për fenë. Edhe zbulova që zgjedhja ishte shumë e vështirë për mua nëse feja ishte e vërteta ose jo. Unë vërtet besoja se mund të shtoja njohuritë për sjelljet fetare, shkaqet e tyre, etj. Por kjo kishte prirje të ndikonte njerëzit të cilët i binda për [këtë që ata] nuk ndiqnin më krishterimin që kishin më parë. Nuk isha aspak i sigurt që kjo ishte gjë e mirë. Në fakt ndieja që kjo i bënte më egoistë dhe më pak bashkëpunëtorë.

Por kur ju–si jobesimtar–merakoseni se njerëzit largohen nga krishterimi, ndërkohë që vetë nuk jeni i krishterë, [kjo] ju bëka hipokrit! Me tërë mend, si mund të bëni këtë kur ju vetë refuzoni krishterimin?

E kuptoj tamam. Do të mundohesha të sillesha në mënyrë zemërmirë, të përkujdesur, joegoiste, të përmbajtur….

Domethënë një mënyrë porsi Krishti. Ai Krishti tek i cili nuk besoni!

Po. Tamam. E goditët në shenjë.

Problemi juaj mbetet që doni krishterimin pa Krishtin.

Po, sjelljet pa nevojë të….

Mirëpo nuk keni për ta arritur dot kurrë! Nuk e fitoni dot krishterimin pa Krishtin! Nuk këputet fryti pa pemën! E shihni?

Ëhë.

Më kujtoni tregimin për ateistin francez Volteri (1694-1778). Thuhet se kur ai ftoi shokët e tij ateistë për darkë, ata folën hapur për ateizmin e tyre gjatë kohës që po u servirej. Megjithatë Volteri u tha të mbyllnin gojën, se nuk donte të flitej kështu në mënyrë ateiste përpara shërbëtorëve të tij sepse po ta besonin mund ta vrisnin teksa flinte dhe ta vidhnin.

(Duke qeshur) Sa bukur.

Po, madje është shumë e vërtetë dhe ka shumë të bëjë me ju! Ajo që keni nevojë është të pendoheni nga mëkati i mosbesimit dhe të besoni tek Zoti Jezu Krisht. Duhet të pranoni që filozofia juaj ateiste ka dështuar në mënyrë të mjerë. Mirëpo ende nuk keni arritur deri atje.

Jo, akoma. Por u kënaqa nga kjo intervistë.

Rishtypet me leje bujare të gazetës së internetit WorldNetDaily.com

John Lofton është gazetar amerikan i cili shkruan për shumë gazeta, dhe komentues në TV mbi çështje politike dhe kulturore/fetare.