Explore
Also Available in:

Stworzenie czy ewolucja?

Skąd pochodzimy? Otrzymaj odpowiedź na to kluczowe pytanie

Autor
Tłumacz Andrew Ostapowicz

9270Biston-betularia
Ćma krępak brzozowy (Biston betularia, w jasnej i ciemnej formie) często jest pokazywana jako dowód ewolucji, choć w rzeczywistości wcale nim nie jest. Zob.1 Pomniejsze odmiany w gatunku ćmy nie wyjaśniają pochodzenia samej ćmy, lub jak (na przykład) robak mógłby się zmienić w rybę.2
Foto: Olaf Leillinger, wikipedia.org

Czy jesteś rezultatem stworzenia, czy też ewolucji?

Od momentu, gdy Charles Darwin wpierw opublikował w r. 1859 swe dzieło O pochodzeniu gatunków, idea że wszystko po prostu wyewoluowało w ciągu milionów i miliardów lat zdominowała media publiczne i instytucje edukacyjne. O ewolucji mówi się jako o ‘fakcie’.

Stąd dla wielu jest to niespodziewane, że coraz więcej podnosi się głosów przeciwnych ewolucji. Mówią one, że nie jesteśmy rezultatem ewolucji lecz stworzenia. Co jest jeszcze bardziej zaskakujące, wiele z nich to głosy czołowych naukowców z szerokiego wachlarza gałęzi nauk. Nie tylko wskazują oni na wady ewolucyjnej teorii, ale także na to, że otaczające nas dowody zgadzają się z biblijnym opisem przeszłości, a nie z ewolucją.

Jakie to dowody stworzenia wskazują ci naukowcy? Jest ich wiele. Oto tylko próbki.

Istoty żywe wskazują na zaprojektowanie

Jeśli popatrzymy na jeden tylko aspekt naszego ciała, jak na przykład ręka, przegub i palce. Ich zręczność wskazuje na zaprojektowanie, a stąd na Projektanta. Inżynierowie robotyki nadal próbują osiągnąć taką zręczność!3 A nasze ruchy są kontrolowane przez na mózg - nie byle jakie osiągnięcie. Ogromna złożoność ludzkiego mózgu, jego kreatywność i zdolność rozumowania abstrakcyjnego, z możliwościami niezmiernie większymi niż potrzebne dla samego przetrwania, jest chyba najbardziej oczywistym dowodem inteligentnego zaprojektowania.4

Gdy Darwin opublikował swe dzieło O pochodzeniu Gatunków komórka uważana była za ‘kropelkę protoplazmy’- podstawowy element życia. Ale rozwój technologii pozwalającej na badania nad istotami żywymi na poziomie molekularnym, wyjawił niezmierną złożoność pojedynczej komórki. A nadal dokonywane są nowe zdumiewające odkrycia jej dotychczas nie przewidywanej złożoności. Np. komórka posiada ‘system tablicy rozdzielczej’ dla koordynowania mnogości biochemicznych procedur mających w niej miejsce.5

A jest wiele więcej! Np. jest to dziś wprost śmieszne by wspomnieć przepowiednię naukowca (J.B.S. Haldane), który był przekonany, że z powodu ewolucji nikt nigdy nie znajdzie koła w naturze.6 Mylił się, jak pokazuje to klip wideo (1 minuta 26 sekund) najmniejszego w świecie obrotowego motoru, niewiarygodnej syntazy ATP, enzymu znajdującego się we wszystkich istotach żywych:7

Są także motory liniowe, włączając białka zwane kinezynami, które ‘kroczą’ przenosząc konieczne części do miejsc w komórce, gdzie są potrzebne, jak to pokazuje następny klip (1 minuta 11 sekund):8

Zauważ, że każdy ‘krok’ białka kinezyny potrzebuje jednej molekuły ATP jako źródła energii - tzn. ATP wytwarzanej przez obrotowy motor syntazy ATP, pokazany w poprzednim klipie. Komórka eukariotyczna potrzebuje obu tych wielce skomplikowanych motorów, w pełni funkcjonalnych i wiele więcej ponadto. Nic dziwnego, że psalmista napisał…

Dziękuję Ci, że mnie stworzyłeś tak cudownie, godne podziwu są Twoje dzieła. (Psalm 139:14)

… a apostoł Paweł powiedział:

Albowiem od stworzenia świata niewidzialne Jego przymioty - wiekuista Jego potęga oraz bóstwo - stają się widzialne dla umysłu przez Jego dzieła, tak że nie mogą się wymówić od winy. (Rzym 1:20)

Rzeczywiście, nie ma wymówki! Szczególnie gdy nowe odkrycia naukowe nadal wyjawiają nieredukowalną złożoność biochemii życia. Ten klip wideo (2 minuty 16 sekund) widowiskowo demonstruje jeden szczególny tego aspekt:9

Zauważ, że cały ten system (DNA, RNA i w pełni funkcjonujący mechanizm enzymów musi być obecny w każdej żywej komórce. Aby uzyskać enzymy potrzebne jest RNA, aby uzyskać RNA potrzebne jest DNA, aby uzyskać DNA potrzebne są enzymy… czy widzisz to? Nikt nie ma pojęcia, jak taki skomplikowany zestaw nanomaszyn mógłby zrobić sam siebie bez inteligentnego zaprojektowania. Musiało to być zaprojektowane przez super-inteligencję. A to jest jedną z cech Stworzyciela wszystkiego, opisanego w Biblii: wszechwiedzący.

Co zrobiłby z tą nową, dostępną dziś, informacją Charles Darwin? Nawet za jego dni, widok pawich piór przyprawiał go o mdłości (!), jak pokazuje to poniższy jedno-minutowy klip wideo:10

W rzeczy samej gdy coś widzimy, intuicyjnie rozpoznajemy, że zostało zaprojektowane, jak to dobrze wiemy z doświadczenia.11,12

Zbyt szybki rozkład genetyczny

Zła wiadomość. Gromadzimy po 60-100 błędów kopiowania (mutacji) w naszych genach a każdym pokoleniu. Oto wycinek z klipu wideo (2 minuty 29 sekund) prezentacji na ten temat, którą przedstawił znany międzynarodowo genetyk, dr John Sanford (jeden z wielu naukowców z doktoratami, wierzących Biblii)13, wynalazca strzelby genowej:14

Zjeżdżamy w dół tak szybko, że genetycy zdumiewają się, że jeszcze nie wymarliśmy 100 razy! Ale ich zdumienie jest spowodowane błędnym pojęciem, że świat jest o wiele starszy niż około 6000 lat, jak to wskazuje Biblia.

Także wielu sądzi błędnie, że mutacje mogą być ‘motorem’ ewolucji, tzn. że mogą one wytwarzać transformacje popychające ‘w górę’, co jest konieczne dla poparcia idei ewolucji od mikrobów do człowieka. Prawda natomiast jest bardzo różna. W następnym klipie wideo15 (1 minuta 52 sekundy) reakcja takiego ‘czempiona’ ewolucji na Zachodzie, jakim jest Richard Dawkins, jest bardzo ujawniająca:16

Zauważ, że czas, zamiast być ‘bohaterem’ ewolucji,17 raczej powiększa trudności dla ewolucyjnej teorii. Oto dwa łatwe do czytania artykuły dla zainteresowanych w dalszych informacjach:

Czas — nieprzyjaciel ewolucji
Pociąg ewolucji nadjeżdża (Przepraszam, odjeżdża)

Przy okazji, gdy mówimy o genetyce, w tym klipie wideo18 (1minuta 5 sekund) dr Jonathan Sarfati z CMI wyjaśnia dlaczego podobieństwo małpiego i naszego DNA wskazuje wspólnego Projektanta, a nie na ewolucję:19

‘Zapis’ skamielin

Zamiast przedstawiać miliony lat ewolucji i wymierania, ‘zapis’ skamielin jest lepiej interpretowany jako spuścizna globalnego Potopu (Księga Rodzaju 6-9) i późniejszych wydarzeń. Jedno-minutowy klip wideo uwydatnia wyzwania stawiane ewolucyjnej teorii przez zastój i ‘żyjące skamieliny’, gdy obserwowane cechy charakterystyczne dokładnie zgadzają się z tym, co mówi Biblia:20

Do tego istnieje mnóstwo dowodów szybkiego pogrzebania, właśnie tak jak można oczekiwać od katastrofalnego i gwałtownego globalnego potopu opisanego w Biblii. Np. to jedno-minutowe wideo pokazuje niektóre skamieliny pogrzebane w poprzek wielu warstw osadowych:21

Ogólnoświatowy wzór katastrofalnej erozji, przenoszenia i pogrzebania przez wodny kataklizm jest jasno widoczny dla wszystkich, potrafiących widzieć.22

13130-iluzja

The overprinted title below is in Polish Iluzja!

Iluzja

Przy okazji, szeroko przyjęty pogląd, że zapis skamielin ‘udowadnia’, że człowiek wyewoluował z małp jest niewłaściwy. Jeden z czołowych ewolucjonistycznych paleoantropologów, profesor Bernard Wood, szczerze podkreśla zwodniczość pokazywania obrazów stadiów przejściowych od małpy do człowieka (jak ten po prawej) jak następuje:

„Jest taki popularny obraz ewolucji człowieka, który można spotkać wszędzie, czy to na tyłach paczek produktów zbożowych, czy w reklamach przyborów naukowych. Po lewej stronie obrazu jest małpa, przysadzista, z wystającą szczęką, przygarbiona, podpierająca się kłykciami. Po prawej człowiek, zgrabny, z wysokim czołem, kroczący zamaszyście w przyszłość. Między tymi dwoma jest postępujący szereg figur stających się coraz bardziej podobnymi do człowieka, w miarę jak barki się cofają, tułów szczupleje, ramiona skracają się, a nogi wydłużają, mózgoczaszka się powiększa, a szczęka cofa. Jest to tak czarowny obraz, że nawet eksperci wzdragają się go porzucić. Ale to jest iluzja.”23

An illusion! A profesor Wood później także powiedział:

„Pochodzenie naszego własnego rodzaju nadal jest frustrująco niejasne.”24

Można jednak słusznie zapytać, „Czy nie było już wiele odkryć skamielin form przejściowych małpoludów, od czasu gdy Darwin napisał ‘O pochodzeniu’?” Następny klip wideo (45 sekund) daje przykład tego, co się z nimi stało, od ogłoszenia ich jako ‘formy przejściowe’:25,26,27

Dinozaury

9185-bishop-bell
9185-behemoths
Liczący 600 lat grobowiec, w którym pochowany został Biskup Bell w katedrze Carlisle, UK ma mosiężne sztychy dinozaurów - zauropodów. Wydają się zaangażowane w walce ze splecionymi szyjami (co jest typowe dla zachowania żyraf), lub być może w zalotach, także będącymi dość powszechnymi w świecie zwierząt. Ktokolwiek wykonał te sztychy setki lat temu z pewnością nie skopiował ich z brytyjskiej encyklopedii!28 Raczej ludzie w tamtym czasie wiedzieli, jak te dinozaury wyglądają, gdyż owe stworzenia żyły wtedy i były tak samo znane, jak inne stworzenia wyryte na sztychach grobowca Biskupa Bell’a, np. ryby, psy, świnie i ptaki.
Foto: Philip Bell (z lewej) i Mark Harwood (z prawej).

Istnieje wiele dowodów, że dinozaury żyły w tym samym czasie, co człowiek, po Potopie (np. w katedrze Carlisle, powyżej).29 A także świadczące o nagłym pogrzebaniu w czasie Potopu.30 Ponadto czerwone ciałka krwi w szczątkach dinozaurów, wskazują, że idee o milionach lat od ich wymarcia muszą być błędne, ale zgodne z biblijnym czasem, jak to wskazuje następne wideo (43 sekundy):31

Możesz sobie wyobrazić zdumienie naukowców, którzy to odkryli, jak pokazuje następne jedno-minutowe wideo:

Aktualnie, po odkryciu czerwonych krwinek i hemoglobiny w latach 199032, jeszcze bardziej dramatyczne odkrycia włączają:

  • W r. 2005, giętkie ścięgna i naczynia krwionośne.33

  • W r. 2009, delikatne białka, elastyna i laminina oraz dalsze potwierdzenie obecności kolagenu (ważnego białka w kościach). Ewidencja białek nieuchronnie wzmagała się przeciw ideom długich okresów, dodając do znaleziska osteokalcyny z r. 2003 w kościach dinozaura. Jeśliby skamieliny dinozaurów rzeczywiście pochodziły z przed dziesiątków milionów lat, jak to jest przedstawiane, żadne z tych białek nie powinno być obecne.34

  • W r. 2012 komórki kości (osteocyty), białka aktyna i tubulina, a nawet DNA! Według zmierzonej szybkości rozkładu, białka te, a szczególnie DNA, nie mogły trwać przez rzekome 65 milionów lat od wyginięcia dinozaurów. Jest to dramatyczne potwierdzenie dla biblijnego wieku, maksimum 6 tys. lat.35

  • W r. 2012 węgiel radioaktywny w kościach dinozaura. Jednak węgiel C-14 rozkłada się tak szybko, że gdyby te szczątki miały tylko 100 tys. lat węgiel C-14 nie byłby wykrywalny!36

Zauważ również, że zostało wiele szczątków dinozaurów zachowane zostało w pozycjach śmiertelnych konwulsji, wskazując na śmierć przez utopienie, jak wskazuje następne jedno-minutowe wideo:37,38

fossil-fish
To dające do myślenia zdjęcie ze str. 105 książki The Young Earth jest świadectwem nagłego pogrzebania w czasie Potopu. Ryba ta została pogrzebana tak szybko, że nie dokończyła połykania swego posiłku! (Nie ma tu miejsca dla milionów lat.) A nie tylko kręgowce są tak doskonale zachowane, przeciwnie do mylnych idei powolnego i stopniowego powstawania skamielin nauczanych w podręcznikach. Odkryto już setki skamielin meduz, wspaniale zachowanych, wbrew przepowiedni Darwina w jego dziele O pochodzeniu gatunków, że skamieliny meduz nigdy nie zostaną znalezione, co okazało się całkowicie błędne.39 Ewidencja skamielin znajdywanych po całym świecie, nawet na najwyższych łańcuchach górskich, mówi o prawdzie globalnego Potopu za dni Noego.40
The finding of pliable blood vessels, blood cells and proteins in dinosaur bone is consistent with an age of thousands of years for the fossils, not the 65+ million years claimed by the paleontologists. For more see Dino soft tissue find—a stunning rebuttal of ‘millions of years’
Tyrannosaurus rex; w kościach tego dinozaura: giętkie naczynia krwionośne (po lewej) i coś wyglądające jak czerwone krwinki w naczyniach krwionośnych (po prawej)! Odkrycie giętkich naczyn krwionośnych i białek w kościach dinozaura zgadza się z wiekiem tysięcy lat, ale nie 65 lub więcej milionów, jak twierdzą paleontolodzy. Niestey, gdy dowody takie jak te zostają odkryte, badacza maja tendencję, by niedowierzać swym oczom i zamiast raczej kwestionować paradygmat milionów lat często powątpiewają swym własnym dowodom! Np. badacz Mary Schweitzer sławetnie wspomina: „Wyglądało to dokładnie tak, jakby oglądać wycinek współczesnej kości. Ale, oczywiście, nie mogłam temu uwierzyć. Powiedziałam do technika laboratoryjnego: ‘Te kości mają na koniec 65 milionów lat. Jak mogły komórki krwi przetrwać tak długo?’”41
Foto: Dr Mary Schweitzer, Science 307(5717):1952, 25 March 2005 (supplementary material).

Gwiazdy i planety

Jest wiele faktów o naszym wszechświecie, których nie można wytłumaczyć naturalistycznie, wyjawiających natomiast prawdziwość słów Psalmu 19:1 „Niebiosa głoszą chwałę Boga, dzieło rąk Jego nieboskłon obwieszcza.” Np. wsteczne obroty niektórych planet naszego systemu słonecznego,42 i widoczna struktura wszechświata.43,44

Jest wiele więcej w gwiezdnym świecie wskazującego na biblijny czas stwarzania. Np. supernowe wskazują przez swą obecność, że owe rozważane miliardy lat wieku wszechświata są nonsensem, co jednak zgadza się z biblijnym wiekiem 6 tys. dla wszechświata, jak to wyjaśnia następujący klip wideo:45,46

9270geysers-spraying-water
Obraz o wzmocnionych kolorach gejzerów na księżycu Saturna - o nazwie Enceladus. Tryskają one parą wodną daleko w przestrzeń. To i inne dowody ‘niespodziewanej’ aktywności geologicznej przysłane do NASA prze sondę kosmiczną Cassini podkreśla fakt, że nasz system słoneczny nie może liczyć sobie miliardów lat, ale raczej, zgodnie z Biblią, tysiące.47
Foto: NASA / JPL / Space Science Institute
9214-appendectomy
Jeśli wyrostek robaczkowy może zostać usunięty z naszego ciała, czy to znaczy, że jest ewolucyjną ‘pozostałością’? Absolutnie nie!48,49
Foto: Wikimedia commons/ U.S. Navy: Mass Communication Specialist 2nd Class Eric C. Tretter

Wniosek: Jesteśmy stworzeni a nie wyewoluowani!

Wziąwszy powyższe pod uwagę, niektórzy z czytelników mogą się zastanawiać „Dlaczego więc, tak wielu nie zdaje sobie sprawy z ewidencji biblijnego stworzenia i Potopu?” Jednym z czynników jest to, że większość ludzi nie rozróżnia między nauką eksperymentalną, która opiera się na obserwacjach świadków (co jest zgodne z biblijną zasadą, aby wszystkie kwestie rozstrzygać na podstawie świadectwa dwóch lub trzech świadków), a twierdzeniami o ewolucji w przeszłości, która nie ma świadków. Następny klip wideo (1 minuta 6 sekund) wyjaśnia dlaczego debata między ewolucją a stworzeniem dotyczy historii, której nie można obserwować, powtórzyć lub przetestować:50

Wszystko to jest nie tyle ciekawostką naukową, ale ma konsekwencje dla każdego. Widzieliśmy, że dowody jasno wskazują na prawdziwość historycznego zapisu biblijnego o Stworzeniu i Potopie. Następny klip wideo51 (45 sekund) wyjaśnia, że Jezus Chrystus - nasz Stworzyciel, Pan i Zbawca - mówił o tamtym Potopie w kontekście przyszłego sądu…

Tak więc dowody naukowe prowadzą nas do faktu, że zostaliśmy stworzeni, a nie wyewoluowaliśmy. Żyjące istoty wskazują na zaprojektowanie. Geologia potwierdza biblijny Potop. Genetyka wyjawia, że nasz świat podlega rozkładowi i potrzebna jest mu odnowa. Dobra nowina mówi nam, że Stworzyciel pewnego dnia tak właśnie zrobi. Dba On o każdego z nas i ma plan dla naszego życia.

„Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne.”52 (Jana 3:16)

Przypisy

  1. See: The moth files, Creation 25(1):14–15, December 2002. Wróć do tekstu.
  2. For readers wanting to dig deeper still, see the many articles accessible from Q&A: Natural selection. Wróć do tekstu.
  3. Catchpoole, D., Fingertip control, Creation 31(2):31, 2009. Wróć do tekstu.
  4. Paturi, J., The human body: God’s masterpiece, Creation 2(4):54, 1998. Wróć do tekstu.
  5. Cell ‘switchboard’, Creation 25(1):7, 2003. Wróć do tekstu.
  6. Sarfati, J., Design in living organisms (motors: ATP synthase), Journal of Creation 12(1):3–5, 1998. Wróć do tekstu.
  7. youtu.be/W3KxU63gcF4. Wróć do tekstu.
  8. youtu.be/kOeJwQ0OXc4. Wróć do tekstu.
  9. youtu.be/LY0hZLDOb00. Wróć do tekstu.
  10. youtu.be/VErKLM7HWyg. Wróć do tekstu.
  11. Catchpoole, D., Letter to an atheist: A birdbox and a tree, 23 May 2003. Wróć do tekstu.
  12. For readers interested in a swag of further articles on how nature points undeniably to a Designer, see: Q&A: Design features. Wróć do tekstu.
  13. For more, see: Scientists alive today who accept the biblical account of creation. Wróć do tekstu.
  14. youtu.be/FYbpKMFJFCw. Wróć do tekstu.
  15. youtu.be/YddmGJofbL0. Wróć do tekstu.
  16. Should you encounter some of the many Skeptics who have tried to question the veracity of the above film clip, you can show they are wrong with this analysis of the video timeline: Was Dawkins stumped? Frog to a Prince critics refuted again. Wróć do tekstu.
  17. Catchpoole, D., Time is the hero, Creation 34(3):6, 2012. Wróć do tekstu.
  18. youtu.be/OzmOu1YdFkg. Wróć do tekstu.
  19. And here’s a swag of further articles for readers keen to dig deeper on this topic, which clearly shows the genetic evidence points to the truth of biblical creation: Q&A: Mutations. Wróć do tekstu.
  20. youtu.be/fw3yrcdNhbM. Wróć do tekstu.
  21. youtu.be/hqUtY23L4iQ. Wróć do tekstu.
  22. As these easy-to-read articles explain:
    Do rivers erode through mountains?—Water gaps are strong evidence for the Genesis Flood
    Noah’s long-distance travelers—Quartzite boulders speak powerfully of the global Flood
    It’s plain to see
    Seeing the pattern
    Wróć do tekstu.
  23. Wood, B., “Who are we?” New Scientist 176(2366):44–47, 26 October 2002. Wróć do tekstu.
  24. Wood, B., Did early Homo migrate “out of” or “in to” Africa?, Proceedings of the National Academy of Sciences USA, 2011; published ahead of print 15 June 2011, doi:10.1073/pnas.1107724108. Wróć do tekstu.
  25. youtu.be/BVLkkWlEFsw. Wróć do tekstu.
  26. For readers who’d like to explore the whole claimed ‘ape-men’ issue further, see the many articles accessible from: Q&A: Anthropology and Ape-men. Wróć do tekstu.
  27. For readers who’d like to dig even deeper into the fossil record [Unintended pun!—Ed.], there’s a plethora of further articles accessible from: Q&A: Geology and Q&A: Fossils. Wróć do tekstu.
  28. See: Bishop Bell’s brass behemoths! Wróć do tekstu.
  29. Also see: Catchpoole, D., Angkor saw a stegosaur? Creation 29(4):56, 2007. Wróć do tekstu.
  30. Walker, T., Dinosaur herd buried in Noah’s Flood in Inner Mongolia, China, 14 April 2009. Wróć do tekstu.
  31. youtu.be/1zNDpVE2dM4. Wróć do tekstu.
  32. For more detail on that find see Sensational dinosaur blood report! Wróć do tekstu.
  33. See Still soft and stretchy: Dinosaur soft-tissue find—a stunning rebuttal of ‘millions of years’. Wróć do tekstu.
  34. See Dinosaur soft tissue and protein—even more confirmation! Wróć do tekstu.
  35. See DNA and bone cells found in dinosaur bone. Wróć do tekstu.
  36. See Radiocarbon in dino bones—International conference censored. Wróć do tekstu.
  37. youtu.be/2iUpKepDuJc. Wróć do tekstu.
  38. Want more? There’s lots more reading accessible via: Q&A: Dinosaurs. Wróć do tekstu.
  39. See: Hundreds of jellyfish fossils! Wróć do tekstu.
  40. For readers interested in following up our many articles about that watery cataclysm see Q&A: Noah’s Flood. Wróć do tekstu.
  41. For more see Still soft and stretchy: Dinosaur soft tissue find—a stunning rebuttal of ‘millions of years’. Wróć do tekstu.
  42. Sarfati, J., Venus: cauldron of fire, Creation 23(3):30–34, 2001. Wróć do tekstu.
  43. Rigg, A., Galaxy games: grown-up galaxies in a young universe prompt rethink of big bang ideas, Creation 27(1):18–21, 2004. Wróć do tekstu.
  44. Here’s three easy-to-read articles with further evidence in line with the Bible’s account of origins:
    Młody Saturn
    In the middle of the action
    Astronomical evidence for a young(er) age of the earth and the universe
    Wróć do tekstu.
  45. youtu.be/LBfrDjn5YiU. Wróć do tekstu.
  46. For those who want to explore further, there’s plenty more reading material accessible via: Q&A: Astronomy and Astrophysics. Wróć do tekstu.
  47. For more on this, see Enceladus: Saturn’s sprightly moon looks young. Wróć do tekstu.
  48. See Appendix shrieks creation (at least 18 times!) Wróć do tekstu.
  49. Readers wanting to explore this topic further can access a great many interesting articles via Q&A: ‘Vestigial’ organs. Wróć do tekstu.
  50. youtu.be/5UM1Hn425Gc. Wróć do tekstu.
  51. youtu.be/VdYH-qZXQFQ. Wróć do tekstu.
  52. For more explanation of this, see: Good News! Wróć do tekstu.